In maart 2003 was Willie Velthuis uit Denekamp begonnen om vanuit een religieus en toeristisch oogpunt informatie te verzamelen over Mariakapellen en landkruisen in Noord-Oost Twente. Hij had daarvoor verschillende parochies aangeschreven om inlichtingen hierover. De bedoeling was door middel van een te maken fietsroute deze kapellen en landkruisen aan elkaar te koppelen, zoals elders in Twente ook al was gebeurd. Toeristen zouden er dan gemakkelijk een bezoek kunnen brengen en ze zouden iets te weten kunnen komen over de achtergronden van deze kapellen en landkruisen.
In mei 2003 werd in Tilligte een Mariakapel ingewijd. Deze kapel trok vanaf het begin veel bezoekers, die Henk ten Berge (beheerder van deze kapel) veelvuldig de vraag stelden of er nog meer Mariakapellen in de buurt waren. Overzichtelijke informatie hierover was bij velen niet bekend. Wel gaven sommige bezoekers aan dat zij door hun interesse op eigen initiatief al bezig waren informatie te verzamelen over vooral Mariakapellen en wat minder over landkruisen.
Naar aanleiding daarvan is in het voorjaar van 2005 op initiatief van Henk ten Berge en Willie Velthuis een werkgroep van zeven leden geformeerd, die zich als doel stelde het verzamelen van informatie over Mariakapellen en landkruisen in Twente om deze in boekvorm uit te geven. Uitgangspunt hierbij was dat alle objecten voor het publiek toegankelijk moesten zijn en dat kruisbeelden op kerkhoven en begraafplaatsen niet zouden worden opgenomen omdat deze niet de functie van landkruis hebben. Een gebruiksvriendelijke landkaart met daarop alle objecten zou worden toegevoegd. De prijs van het boek moest van dien aard zijn, dat het boek voor een brede doelgroep beschikbaar kon komen.
De werkgroep was er zich van bewust dat ze de tijdsgeest mee had. De laatste jaren was namelijk in Twente weer een aantal Mariakapellen opgericht. Tevens werd een aantal Mariakapellen en landkruisen gerenoveerd. Omdat het jaar 2008 was uitgeroepen tot het jaar van het religieuze erfgoed, besloot de werkgroep er naar te streven de publicatie vóór 2008 gereed te hebben. Door de opzet en omvang van dit boek is deze tevens een bijdrage om het religieus erfgoed in de belangstelling te houden en voor de toekomst vast te leggen.
Begonnen werd met het inventariseren van informatie uit boeken, tijdschriften en kranten. Daarna gingen de werkgroepleden erop uit om ter plaatse meer informatie te krijgen over de objecten en om na te gaan of alle Mariakapellen en kruisbeelden in de Twentse gemeenten wel waren geïnventariseerd. De verkregen informatie over bijvoorbeeld een gebeurtenis of jaartal was soms nogal verschillend van aard, waardoor verder onderzoek noodzakelijk was. Ook bleek dat van een aantal landkruisen niet veel informatie meer was te achterhalen. Duidelijk werd dat wat nog aan kennis van zowel religieuze als historische aard aanwezig was, vooral te verkrijgen was bij oudere mensen, waarbij het besef leefde dat over een aantal jaren deze kennis waarschijnlijk verloren zou gaan. Enigszins verrassend was het dat de meeste objecten waren opgericht vanuit uiteenlopende motivaties. De informatie is mede met behulp van een aantal lokale medewerkers verkregen, waarvoor hartelijk dank. Regelmatig is ook gebleken dat kapellen en landkruisen tijdens de onderzoeksperiode waren vernieuwd, waardoor er weer nieuwe foto’s van moesten worden gemaakt.
Uiteindelijk zijn 121 Mariakapellen en landkruisen in Twente gelokaliseerd en beschreven, die een plek hebben gekregen in het boek. Alle objecten zijn op de landkaart geordend van oost en naar west en zijn met een nummer aangegeven, dat overeenkomt met het nummer in het boek. Omdat in het westelijk deel van Twente geen Mariakapellen en landkruisen staan, is dat gedeelte niet op de kaart opgenomen. De kaart begint dus waar de meest westelijk gelegen objecten zich bevinden. Aan de hand van deze kaart is dan ook gemakkelijk een tocht te maken langs de kapellen en landkruisen.
Hoewel de meest mogelijke nauwkeurigheid is betracht, zijn de auteurs van het boek zich er van bewust dat de tekst soms toch onvolledig kan zijn en in een aantal gevallen mogelijk niet helemaal correct. Zij houden zich dan ook aanbevolen dat onvolkomenheden aan de werkgroep worden meegedeeld.
De lage prijs van dit boek is mede mogelijk gemaakt door bijdragen van verschillende personen en organisaties, waarvan de namen achter in het boek staan vermeld en waarvoor onze hartelijke dank.
Het eerste boek is op zondag 7 oktober 2007 tijdens het Kevelaerlof van de “Broederschap van Kevelaer Oost-Twente” in de parochiekerk van de Heilige Nicolaas te Denekamp gepresenteerd.
Om in de behoefte te voorzien hebben de samenstellers in 2011 de landkaart uitgebracht met daarop de nieuwe Mariakapellen en Landkruisen. Deze kaart is nog steeds verkrijgbaar.
Na lang aarzelen hebben de samenstellers van het boek in 2015 besloten om tot een vierde druk over te gaan. De derde druk, van december 2007, was niet meer verkrijgbaar en bovendien waren er na 2007 in totaal 18 Mariakapellen en een tweetal Landkruisen bij gekomen.
In de vierde druk zijn teksten gecorrigeerd. Bij een aantal objecten zijn er aanvullingen gemaakt. De nieuwe Landkruisen en Kapellen zijn beschreven en op de kaart verwerkt. Eén kapel is nog in ontwerp, maar wordt al wel zover mogelijk beschreven. Na 2007 is ook de groep van de samenstellers veranderd.
De samenstellers hopen dat het boek in een behoefte voorziet, veel leesplezier verschaft en de lezer aanzet om er op uit te gaan om Mariakapellen en of landkruisen te bezoeken en kennis te nemen van de achtergronden ervan.
Ton Huttenhuis, namens de samenstellers van het boek